Bij roekeloosheid hoeven niet alle gedragingen in de tenlastelegging te worden opgenomen

HR 4 december 2012, ECLI:NL:HR:2012:BY2823
Voor zover het middel klaagt dat het Hof de grondslag van de tenlastelegging heeft verlaten door de omstandigheid dat de verdachte in gesprek was met zijn passagier en zich daarbij regelmatig tot die passagier wendde, te betrekken in zijn bewijsmotivering, faalt het. Uit hetgeen in 3.3 is vooropgesteld, volgt dat het bij de bewezenverklaring van roekeloosheid aankomt op het geheel van de gedragingen van de verdachte, de aard en de ernst daarvan en de overige omstandigheden van het geval. Zolang is voldaan aan de eis dat de tenlastelegging voldoende feitelijke betekenis heeft, is het niet noodzakelijk dat al deze omstandigheden in de tenlastelegging zijn opgenomen.

De Hoge Raad oordeelde als volgt:

” Gelet op de tekst van de wet moet worden aangenomen dat het eerste lid van art. 314 Sv slechts betrekking heeft op de behandeling van de zaak bij verstek, terwijl het tweede lid ziet op de behandeling van de zaak op tegenspraak, met het gevolg dat de in de tweede volzin van het eerste lid omschreven maatstaf voor de te nemen beslissing niet van toepassing is bij een op grond van het tweede lid te nemen beslissing. Een andersluidende uitleg van de betrokken artikelleden valt niet te verenigen met de in de conclusie van de Advocaat-Generaal onder 3.3, 3.4 en 3.6 genoemde wetsgeschiedenis. In het bijzonder valt daaruit af te leiden dat een voorstel tot wijziging van het tweede lid van art. 314 Sv, zodat het zou komen te luiden: “2. De rechtbank schorst het onderzoek, tenzij zij van oordeel is dat de verdachte door voortzetting van het onderzoek, redelijkerwijs niet in zijn verdediging kan worden geschaad”, na een daartoe strekkend amendement van leden van de Tweede Kamer is ingetrokken. Bij de behandeling van een zaak op tegenspraak zal het onderzoek dus slechts aanstonds kunnen worden voortgezet indien de verdachte of zijn uitdrukkelijk gemachtigd raadsman daartoe toestemming heeft gegeven. In dit geval is sprake van een behandeling van de zaak op tegenspraak. De raadsvrouwe heeft geen toestemming als hiervoor bedoeld gegeven en om aanhouding van de zaak verzocht. Het oordeel van het Hof dat het onderzoek niettemin aanstonds kan worden voortgezet op de grond dat de verdachte door het achterwege laten van een kennisgeving van de wijziging redelijkerwijze niet in zijn verdediging wordt geschaad, is derhalve onjuist. De onder 2.5 geformuleerde vraag moet dan ook ontkennend worden beantwoord.”

Aanhouding na wijziging tenlastelegging

Artikel 314 Sv regelt wat er na wijziging van de tenlastelegging moet gebeuren:

“1. Indien de telastlegging overeenkomstig artikel 313 is gewijzigd, wordt aan de verdachte door de griffier een gewaarmerkt afschrift van de gewijzigde telastlegging op de terechtzitting verstrekt, tenzij de rechtbank oordeelt dat met de uitreiking van een door de griffier gewaarmerkt afschrift van de wijzigingen kan worden volstaan. Is tegen de verdachte verstek verleend, dan wordt het onderzoek op de gewijzigde telastlegging aanstonds voortgezet indien de verdachte door het achterwege laten van kennisgeving van de wijziging redelijkerwijze niet in zijn verdediging wordt geschaad. In het andere geval wordt de gewijzigde telastlegging hem zo spoedig mogelijk betekend. Indien de verdachte de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheerst, wordt hem in het laatstgenoemde geval tevens onverwijld een vertaling van de gewijzigde tenlastelegging verstrekt.
2. De rechtbank schorst het onderzoek zo nodig voor een bepaalde tijd; met toestemming van de verdachte of de raadsman die op grond van artikel 279, eerste lid, tot de verdediging is toegelaten, kan het onderzoek echter aanstonds of na een korte onderbreking worden voortgezet.”

Conclusie A-G: alleen doorgaan zitting na toestemming advocaat

Ter verduidelijking nog een citaat uit de conclusie van de A-G bij dit arrest:
“3.9. Uit de geschiedenis van de Wet vormverzuimen blijkt dat het oorspronkelijk voorstel van de Regering om het aan de rechter over te laten om uit te maken of de verdachte door voortzetting van het onderzoek na wijziging van de tenlastelegging redelijkerwijs niet in zijn verdediging kan worden geschaad is verworpen. Als verdachte geen toestemming geeft tot onmiddellijke voortzetting moet, zo maak ik op uit de wetsgeschiedenis, het onderzoek worden geschorst. Bij de herziening van de voorschriften betreffende het onderzoek ter terechtzitting is hieraan niets gewijzigd, maar is enkel de bevoegdheid om toestemming te verlenen ook aan de gemachtigd advocaat toegekend. De wijziging van artikel 314 Sv door de Wet stroomlijnen hoger beroep was slechts ingegeven door de wens om in geval van verstek te kunnen afzien van het betekenen van de wijziging van de tenlastelegging als deze wijziging slechts een ondergeschikt karakter had, om onnodige vertraging van het onderzoek te kunnen voorkomen.”

Verweer advocaat: grondslagverlating tenlastelegging

De advocaat heeft ter terechtzitting in hoger beroep bepleit dat de verdachte integraal dient te worden vrijgesproken. Hij heeft aangevoerd dat de verdachte geen medepleger is van de straatroof omdat deze door twee anderen is gepleegd. De tenlastegelegde diefstal ziet uitsluitend op de diefstal met geweld door twee anderen en niet op de handeling van de verdachte, die hierna de jas van het slachtoffer heeft opgeraapt en onder zijn jas gedaan. Van enige betrokkenheid van de verdachte bij de twee daders van de straatroof is niet gebleken. De grondslag van de tenlastelegging zou worden verlaten indien het Hof de verdachte veroordeelt voor diefstal van de jas. Evenmin heeft de verdachte zich schuldig gemaakt aan heling of verduistering van de jas.

Hof: grondslagverlating tenlastelegging

Het Hof acht gelet op de stukken in het dossier en hetgeen is verhandeld ter terechtzitting in hoger beroep de onbekend gebleven NNI en NN2 verantwoordelijk voor de straatroof op 1 juli 2016 in Amsterdam, waarvan D.E. Pico Olvera het slachtoffer is geworden. De tenlastelegging van de diefstal met geweld is in haar geheel toegeschreven op de handelingen van NNI en NN2. Deze personen zouden op grond van de bewijsmiddelen in het dossier met uitsluiting van enig ander hiervoor veroordeeld kunnen worden.
De verdachte, die in het dossier NN3 wordt genoemd, en zijn metgezel S., die is herkend als NN4, hebben daarin geen aandeel gehad. De verdachte heeft bekend dat hij na de straatroof de jas van het slachtoffer, die op straat was terechtgekomen, heeft opgepakt en onder zijn eigen jas heeft verborgen. Dat feit is echter niet als zodanig in de tenlastelegging omschreven en gelet op de in te tenlastelegging vermelde samenhang tussen de diefstal en de geweldshandelingen jegens het slachtoffer evenmin als zodanig in te lezen in het tenlastegelegde wegnemen.
Met de raadsman is het Hof van oordeel dat de tenlastelegging niet zonder grondslagverlating zo kan worden gelezen dat hierin de verdachte (ook) de “kale” diefstal van de jas van D.E. Pico Olvera op 1 juli 2016 te Amsterdam wordt verweten.
Dat het voor de verdachte gelet op het verhandelde ter terechtzitting in eerste aanleg en in hoger beroep duidelijk is geworden hoe de tenlastelegging volgens het openbaar ministerie moest worden uitgelegd, maakt dat gelet op het hiervoor overwogene niet anders.

De officier probeert dan nog subsidiair de verdachte te vervolgen voor de opzetheling van de jas. Dat feit wordt weliswaar bewezenverklaard, maar verdachte is daarvoor niet strafbaar omdat hij zelf de dief was en dan kan hij niet als heler worden veroordeeld.
“Gelet op hetgeen in HR 30 oktober 2001 (ECLI:NL:HR:2001:AD5149, NbSr 2002/13, rechtsoverweging 3.2) is bepaald kan hij niet worden aangemerkt als heler van de door hem zelf gestolen jas. De verdachte moet worden ontslagen van alle rechtsvervolging.”

Tenlastelegging

Verdachte wordt verweten dat hij in de ten laste gelegde periode in de gemeente Groningen en/of elders in Nederland, althans in Nederland, in vereniging, opzettelijk hasjiesj en/of hennep heeft geteeld, bereid, bewerkt, verwerkt, verkocht, afgeleverd, verstrekt en/of vervoerd.

Onduidelijk op welke feiten tenlastelegging nu precies ziet

De rechtbank vond de tenlastelegging niet voldoende duidelijk aangaf op welke feiten die zag. De rechtbank overwoog:

“Op basis van het dossier zou het onder andere kunnen gaan om het inrichten van hennepkwekerijen, anderen voorzien van materialen voor hennepkwekerijen, leveren van softdrugs aan coffeeshops of het vervoeren van softdrugs vanuit [plaats 1] en [plaats 2] . Welke verwijten verdachte worden gemaakt en waarop deze verwijten zijn gebaseerd, is echter op grond van de tenlastelegging niet duidelijk. Ook de officier van justitie heeft hierin geen inzicht gegeven. De rechtbank is daarom van oordeel dat de tenlastelegging met betrekking tot het onder 2A ten laste gelegde niet voldoet aan de in artikel 261 Sv gestelde eisen. Dit betekent dat de inleidende dagvaarding wat betreft het onder 2A ten laste gelegde nietig dient te worden verklaard.”

LJN: BT8787, Hoge Raad, 15 november 2011:
“2.3. Het ligt op de weg van de rechter om in de tekst van een tenlastelegging voorkomende misslagen te verbeteren, indien de verdachte daardoor in zijn verdediging niet wordt geschaad. Zo’n verbetering is niet een wijziging van de tenlastelegging in de zin van art. 313 Sv, maar slechts een vaststelling van de juiste inhoud van de tenlastelegging waarvoor geen medewerking van het openbaar ministerie of van de verdachte is vereist (vgl. HR 30 september 2008, LJN BD3662, NJ 2009/494).

2.4. Het Hof heeft de in de tenlastelegging vermelde plaatsaanduiding ’te Franeker, althans in de gemeente Franekeradeel’ in de bewezenverklaring gewijzigd in ’te Franeker en/of Leeuwarden’. De toevoeging van “en/of te Leeuwarden” aan de tenlastelegging kan echter niet als een misslag in de hiervoor bedoelde zin worden gezien, maar levert een wijziging van de tenlastelegging op die slechts op de voet van art. 313 en 314 Sv kon plaatsvinden.”