Een 23-jarige man uit Zwolle is veroordeeld tot een werkstraf van 100 uur voor het veroorzaken van het treinongeluk in Dalfsen op 23 februari 2016. De man stak met een hoogwerker het spoor over en kwam in botsing met de passerende trein, die ontspoorde. De rechtbank verwijt hem met name dat hij niet naar de dienstregeling heeft gekeken. Bij het ongeluk kwam de machinist van de trein om het leven en raakten de conducteur en een passagier gewond. De man zelf overleefde het ongeluk door uit de hoogwerker te springen. (Rb Overijssel, 26 september 2017, ECLI:NL:RBOVE:2017:3622)

Geconcludeerd moet worden, aldus de raadsman, dat van grove of aanmerkelijke onvoorzichtigheid in de zin van artikel 6 WVW 1994 en artikel 165 lid 2 Sr geen sprake is geweest. Wat betreft de vijf elementen die in de tenlastelegging bij zowel het primaire, het subsidiaire als het meer subsidiaire feit zijn opgenomen als de verwijten die verdachte worden gemaakt heeft de raadsman het volgende opgemerkt:

Verdachte heeft door zijn handelen niet artikel 15a lid 1 en 2 RVV overtreden. Blijkens de Nota van Toelichting bij dit artikel verbiedt artikel 15a RVV – kort samengevat – een overgang op te gaan als er aan de andere kant van het spoor onvoldoende ruimte is om door te rijden. Dit betreft een andere situatie dan waarvan in het onderhavige geval sprake is geweest. Verdachte kan daarnaast ook niet worden verweten dat hij artikel 15a lid 2 RVV heeft overtreden doordat hij de trein niet voor heeft laten gaan. Op het moment dat hij met de hoogwerker begon te rijden, was de trein immers nog helemaal niet in zicht.

De omstandigheid dat verdachte enkel heeft verzuimd om informatie over de dienstregeling in te winnen, levert geen aanmerkelijke mate van onvoorzichtigheid op, te meer nu blijkens het rapport van de OVV het maar de vraag is of het ongeluk daarmee voorkomen had kunnen worden. Het raadplegen van de dienstregeling zou volgens de OVV namelijk geen antwoord hebben geboden op de vraag of er daadwerkelijk geen trein zou komen. Verdachte is ook niet de enige geweest die er van uitging dat er ruim voldoende tijd was om de oversteek te maken. Zowel de bewoner van Het Lage Veld als verdachtes werkgever die ook ter plaatse was, is hiervan uitgegaan. Verdachte is aldus op de informatie die hij had ten onrechte er van uitgegaan dat hij ruim voldoende tijd had om de oversteek te maken, maar van nonchalance of nalatigheid is geen sprake geweest.

De rechtbank overweegt ten aanzien van het primair ten laste gelegde als volgt.

Om tot het oordeel te komen dat sprake is van schuld, zoals bedoeld in artikel 6 WVW 1994 en op de wijze zoals is ten laste gelegd, moet worden beoordeeld of de gedragingen van verdachte zeer althans aanmerkelijk onoplettend, onvoorzichtig of onachtzaam zijn geweest. Voor de beoordeling van verdachtes verkeersgedrag in het onderhavige geval beziet de rechtbank het geheel van gedragingen van de verdachte, de aard en de ernst daarvan en de omstandigheden van het geval. Voorts kan niet reeds uit de ernst van de gevolgen van het verkeersgedrag, dat in strijd is met één of meer wettelijke gedragsregels in het verkeer, worden afgeleid dat sprake is van schuld in vorenbedoelde zin.

In de tenlastelegging zijn vijf elementen opgenomen van het verwijt dat verdachte wordt gemaakt en waarop de officier van justitie de vereiste schuld heeft gebaseerd.

Hierna zal de rechtbank deze elementen bespreken en daaraan een conclusie verbinden.

“Omdat er geen publiek toegankelijke informatie is over de actuele treinenloop, is het voor weggebruikers niet mogelijk zelfstandig over te steken als er meer oversteektijd nodig is dan de tijd die de overweginstallatie biedt. In een dergelijk geval is men aangewezen op ProRail.

(…)

ProRail geeft aan dat, in een situatie die zich in Dalfsen voordeed, de betrokkenen

telefonisch contact kunnen opnemen met de afdeling publiekscontacten. Het

telefoonnummer daarvan is vermeld op de website van ProRail.

(…)

Ook als de medewerkers van het hoveniersbedrijf contact hadden opgenomen met ProRail, had dit in dit geval niet tot op een oplossing geleid. ProRail geeft aan er niet op ingesteld te zijn individuele overweggebruikers op ad-hoc-basis van dienst te zijn. Medewerkers van de afdeling publiekscontacten kunnen wel in algemene zin advies geven over het passeren van overwegen, maar kunnen geen detailinformatie verstrekken over bijvoorbeeld de actuele treinenloop op een bepaald baanvak. (…)“.

Het thans op de website van de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) geplaatste artikel met de titel “passeren van een overweg”, met daarin een aantal belangrijke spelregels voor een veilige passage van een spooroverweg door exceptioneel transport is, blijkens het rapport van de OVV pas openbaar gemaakt na het onderhavige ongeval, zodat geconcludeerd moet worden dat verdachte daar op 23 februari 2016 geen acht op heeft kunnen slaan.

Het eveneens in dit gedachtenstreepje van de tenlastelegging opgenomen verwijt dat verdachte zich niet – afgezien van de hiervoor vastgestelde onmogelijkheid concrete informatie over de treinenloop van die dag te verkrijgen – op de hoogte heeft gesteld van de geldende dienstregeling voor het treinverkeer op het traject Zwolle – Emmen vice versa, zal de rechtbank hierna bespreken.

Ten laste is gelegd – kort samengevat – dat verdachte 76 seconden nodig heeft gehad om met de hoogwerker de overweg over te gaan, terwijl er gezien de AHOB-cyclus van 32 seconden, onvoldoende tijd was om de oversteek te maken. Met de raadsman is de rechtbank van oordeel dat deze redenering in het onderhavige geval niet opgaat. Er wordt namelijk uitgegaan van een situatie waarin de bestuurder van een voertuig begint met oversteken van een overweg op het moment dat de AHOB-cyclus in werking treedt, en aldus slechts 32 seconden heeft om de overweg te passeren totdat de trein de overweg heeft genaderd. Op het moment dat de AHOB-cyclus in werking trad, bevond de hoogwerker zich echter reeds op de overweg. Verdachte is met de oversteek begonnen voordat er een trein zichtbaar was en voordat de bellen begonnen te rinkelen en de lampen begonnen te knipperen. Indien de hoogwerker op dat moment de overweg reeds grotendeels zou zijn overgegaan, had de hoogwerker in theorie aan die 32 seconden voldoende tijd gehad kunnen hebben om de overweg geheel over te steken. Te meer nu de overwegbomen van een makkelijk breekbaar materiaal zijn gemaakt, zodat de hoogwerker ondanks het dalen van de overwegbomen door had kunnen rijden3. Op de wijze zoals is ten laste gelegd, zou het voor een langzaam rijdend voertuig zoals de hoogwerker in kwestie nimmer mogelijk zijn de overweg te passeren. Dat is echter onjuist.

Artikel 15a RVV luidt:

1.

Weggebruikers mogen een overweg opgaan, indien zij direct kunnen doorgaan en de overweg geheel kunnen vrijmaken.

2.

Bij overwegen laten weggebruikers een spoorvoertuig voorgaan en laten daarbij de overweg geheel vrij.

In de Nota van Toelichting bij het in 1994 ingevoerde artikel 15a RVV valt het volgende te lezen (Nota van Toelichting bij Besluit van 16 november 1994, Stb. 1994, 815, pagina 25):

(..)

Artikel 1, onderdeel G

Dit nieuwe artikel 15a geeft een voor het RVV 1990 vrij uitgebreide regeling voor het gedrag bij overwegen. Gezien het gevaar dat ontstaat wanneer een overweg niet tijdig ontruimd kan worden, werd het wenselijk geacht uitdrukkelijk te bepalen dat men alleen een overweg op mag gaan wanneer direct doorgegaan kan worden.

De regel dat de hele overweg behoort te worden vrijgelaten, moet voorkomen dat een voertuig op brede overwegen tussen de sporen wordt opgesteld. Anders dan bij een kruising van wegen, waar het wel is het toegestaan om zich tussen de verkeersstromen op te stellen, kan dat gezien de bijzonder gevaarlijke situaties die kunnen ontstaan op overwegen, daar uiteraard niet worden toegestaan.

(..)

Met de raadsman is de rechtbank van oordeel dat blijkens de hiervoor aangehaalde passage uit de Nota van Toelichting bij artikel 15a RVV, dit artikel – kort samengevat – verbiedt een overgang op te gaan als er aan de andere kant van het spoor onvoldoende ruimte is om door te rijden. Van een dergelijke situatie is in casu geen sprake geweest. Daarnaast is het tweede lid evenmin van toepassing. Op het moment dat verdachte met de hoogwerker de overweg opging, was er immers nog geen trein in zicht en dacht verdachte dat er ook geen trein aankwam. Van een situatie waarin verdachte de trein “voor diende te laten gaan” was dan ook helemaal geen sprake. Van de in het tweede lid bedoelde situatie is slechts sprake in het geval van een (nagenoeg) gelijktijdig naderen van voertuigen van bijvoorbeeld een kruising. Geconcludeerd moet worden dat verdachte aldus artikel 15a lid 1 en 2 niet heeft overtreden.

Gelet op het voorgaande is het verwijt dat van de ten laste gelegde elementen resteert, dat verdachte met de hoogwerker de overweg is overgegaan terwijl hij van tevoren niet de dienstregeling heeft geraadpleegd om zich ervan te vergewissen dat hij de overweg veilig zou kunnen overgaan zonder dat een trein de overweg zou passeren.

De rechtbank overweegt ten aanzien van de daaromtrent belangrijke feiten en omstandigheden als volgt.

De rechtbank stelt vast dat verdachte er op 23 februari 2016 op heeft vertrouwd dat hij, net als de dag ervoor, ongeveer een kwartier de tijd had, gerekend vanaf de laatst gepasseerde trein, om met de hoogwerker de overweg over te steken. Verdachte heeft zich hierin gesterkt gevoeld door de opmerking van de heer [naam 1] dat er vier treinen per uur langs Het Lage Veld reden. Deze omstandigheden kunnen verdachte echter niet verschonen. Het moge duidelijk zijn dat ook indien er vier treinen per uur een overweg passeren, dit niet automatisch betekent dat dit één trein per kwartier is, maar dat de interval tussen die vier treinen kan verschillen. Verdachte had bovendien door de dienstregeling via de daarvoor aanwezige internetsites11 te raadplegen, direct kunnen zien dat het tussen 8.00 uur en 9.00 spits was en dat er meer dan de gebruikelijke vier treinen per uur de overweg zouden passeren. Het is onbegrijpelijk dat verdachte is afgegaan op de mededeling van een bewoner dan wel de situatie zoals hij die de vorige dag had ervaren bij het rijden van de hoogwerker naar de plaats van het werk over de overgang, waarbij door verdachte, zoals hiervoor al is aangegeven, slechts het interval van een kwartier tussen twee opvolgende treinen als – wankel en risicovol – ijkpunt is genomen. Het had op de weg van verdachte gelegen om op 23 februari 2016 allereerst de dienstregeling te raadplegen om zich op de hoogte te stellen van de frequentie van de treinen rond het tijdstip van 8.00-9.00 uur. Ook zonder het nagaan van de dienstregeling had het, gezien het tijdstip van de dag, voor verdachte duidelijk moeten zijn dat in de spits wel eens meer treinen zouden kunnen rijden dan op andere uren. Dat, zoals hiervoor al is overwogen, het niet kunnen verkrijgen van concrete informatie over het treinenverloop op die dag, verdachte niet is tegen te werpen moge zo zijn; indien hij de dienstregeling had bekeken had hij geweten dat het interval tussen treinen in de spits op het betreffende traject geen kwartier is maar varieert tussen vijf en negen minuten. Dit heeft hij nagelaten, hetgeen hem is te verwijten. Het is voorts niet te begrijpen dat tijdens de LMRA, wat het uitgelezen moment is om over een veilige uitoefening van de werkzaamheden te spreken, niet over de treintijden is gesproken. Het moet immers voor verdachte vooraf evident zijn geweest welk groot gevaar het oversteken van een overweg met een langzaam rijdend rupsvoertuig met een gewicht van ruim 10.000 kilogram met zich zou kunnen brengen indien deze niet tijdig de overweg voor een aankomende trein vrij zou kunnen maken. Dat verdachte onnadenkend is geweest met betrekking tot de tijd die hij dacht te hebben om de oversteek te maken, blijkt eveneens uit het feit dat verdachte na het passeren van de voorlaatste trein om 8.43 uur niet gelijk met de hoogwerker over kon steken maar nog zeker twee minuten heeft genomen om de hoogwerker daartoe gereed te maken. Daarnaast is vast komen te staan dat verdachte zich op de momenten van oversteken niet bewust van concrete tijdstippen en tijd is geweest.

De rechtbank concludeert, gezien het voorgaande, dat verdachte, doordat hij op 23 februari 2016 heeft verzuimd de dienstregeling te raadplegen, de onverantwoorde gok heeft genomen dat hij met de hoogwerker de overweg wel kon oversteken zonder dat hij in botsing zou komen met een trein. De stelling van de raadsman dat het maar de vraag is of door het raadplegen van die dienstregeling ongelukken voorkomen hadden kunnen worden omdat treinen niet altijd volgens de dienstregeling rijden, is daarbij niet relevant. Indien in een dergelijk geval een aanrijding zou zijn ontstaan zou verdachte, doordat hij wel met de dienstregeling rekening zou hebben gehouden, in ieder geval aan zijn zorgplicht op dit punt hebben voldaan. In deze zaak staat bovendien vast dat de desbetreffende trein volgens de dienstregeling heeft gereden en dat indien verdachte zich wel in de dienstregeling had verdiept, hij deze aanrijding had kunnen voorkomen. Verdachte heeft aldus door zijn nalatigheid, (misplaatst) vertrouwen dat “het wel zou kunnen” en zijn gebrek aan voorzorg, de veiligheid van personen zeer in gevaar gebracht.

De rechtbank stelt daarbij vast dat verdachte de hoogwerker heeft bestuurd in de uitoefening van zijn beroep en dat hij ten tijde van het ongeval doende was om het certificaat ‘machinale kroonverzorging en afbreken bomen met hoogwerker’ te behalen. Om die redenen is de rechtbank van oordeel dat verdachte een zekere ‘Garantenstellung’ heeft, een extra verantwoordelijkheid en daarmee grotere zorgplicht. Hiervan is te meer sprake nu, zoals genoemd, verdachte een zeer zwaar voertuig heeft bestuurd, waarbij in het geval van een botsing met een dergelijk voertuig andere verkeersdeelnemers groter gevaar lopen dan bij een botsing met een lichter voertuig, zoals een personenauto. Gelet op die omstandigheid mocht van verdachte worden verwacht dat hij meer nog dan een gewone verkeersdeelnemer alert zou zijn op het verkeer, te meer nu het verkeer in dit geval een passerende trein met een aanzienlijk groot gewicht en met een zeer hoge snelheid betrof.

De rechtbank is gelet op hetgeen hiervoor is overwogen over verdachtes nalatig handelen met betrekking tot het inwinnen van de noodzakelijke informatie over de dienstregeling en de verzwarende omstandigheid van de ‘Garantenstellung’ van oordeel dat verdachtes handelen als aanmerkelijk onvoorzichtig moet worden aangemerkt en dat hij schuld heeft aan het verkeersongeval in de zin van artikel 6 WVW 1994.

Als gevolg van het ongeval is de machinist, [slachtoffer 1] , om het leven gekomen12. Daarnaast hebben twee inzittenden van de trein, [slachtoffer 2] en [slachtoffer 3] , letsel bekomen.

De rechtbank merkt het lichamelijk letsel van [slachtoffer 2] en [slachtoffer 3] , gezien de geldende jurisprudentie, niet aan als zwaar lichamelijk letsel maar als zodanig lichamelijk letsel, dat daaruit tijdelijke ziekte of verhindering in de uitoefening van de normale bezigheden is ontstaan.

Rechtbank: wel schuld

De rechtbank acht op grond van de in de bijlage en in de voetnoten genoemde bewijsmiddelen wettig en overtuigend bewezen dat:

Primair

hij op 23 februari 2016 te Dalfsen, als verkeersdeelnemer, namelijk als bestuurder van een motorrijtuig, telescoophoogwerker, als bedoeld in artikel 1.1 lid 2, onder a paragraaf ‘motorrijtuig met beperkte snelheid’ van de Regeling voertuigen, komende vanuit de richting Het Lage Veld en gaande in de richting van de Tolhuisweg, daarmee rijdende op de weg, Het Lage Veld,

aanmerkelijk onvoorzichtig heeft gereden, hierin bestaande dat verdachte, terwijl hij in onvoldoende mate had geïnformeerd naar en/of zich had doen informeren over de op die datum van toepassing zijnde dienstregeling van de op de spoorweg en/of het spoorbaanvak Zwolle-Mariënberg rijdende spoorvoertuigen/treinen

en

terwijl hij, verdachte, gelet op de zeer lage maximum snelheid waarmee die telescoophoogwerker kon worden voortbewogen, zich er niet van tevoren van heeft overtuigd dat die overweg met die telescoophoogwerker veilig kon worden overgestoken of dat hij tijdig die overweg geheel vrij kon maken,

met voormelde telescoophoogwerker is gebotst tegen een op die/dat spoorweg/spoorbaanvak Zwolle-Mariënberg rijdende trein, ten gevolge waarvan die trein is ontspoord en gekanteld tot stilstand is gekomen,

en aldus zich zodanig heeft gedragen dat een aan zijn schuld te wijten verkeersongeval heeft plaatsgevonden, waardoor een ander, genaamd [slachtoffer 1] , werd gedood en anderen, [slachtoffer 2] en [slachtoffer 3] , zodanig lichamelijk letsel werd toegebracht, dat daaruit tijdelijke ziekte of verhindering in de uitoefening van de normale bezigheden is ontstaan;

De rechtbank acht niet bewezen wat aan verdachte meer of anders is ten laste gelegd, zodat zij hem daarvan zal vrijspreken.

De rechtbank laat ten behoeve van de leesbaarheid in de bewezenverklaring een aantal onderdelen uit de tenlastelegging weg. Hierdoor wordt de strafrechtelijke betekenis van het ten laste gelegde niet wezenlijk veranderd.