Bevoegd gegeven ambtelijk bevel
De dader die ter uitvoering van een bevoegd gegeven ambtelijk bevel een strafbaar feit heeft begaan, is niet strafbaar. Het bevel kan in woord, geschrift of gebaar worden gegeven.
Strafuitsluitingsgrond ‘bevoegd gegeven ambtelijk bevel’
De strafuitsluitingsgrond ‘bevoegd gegeven ambtelijk bevel’ is in de wet geregeld in artikel 43 lid 1 Sr.
Artikel 43
1. Niet strafbaar is hij die een feit begaat ter uitvoering van een ambtelijk bevel, gegeven door het daartoe bevoegde gezag.
2. Een onbevoegd gegeven ambtelijk bevel heft de strafbaarheid niet op, tenzij het door de ondergeschikte te goeder trouw als bevoegd gegeven werd beschouwd en de nakoming daarvan binnen de kring van zijn ondergeschiktheid was gelegen.
Toelichting ambtelijk bevel
Het ambtelijk bevel moet een verplichtend karakter hebben. Dit gaat nog niet zover dat het bevel ook in gebiedende vorm is gegeven, maar het mag geen (vrijblijvende) keuzemogelijkheid inhouden.De dronken automobilist die van een parkeerwachter de opdracht had gekregen om zijn auto te verplaatsen omdat anders het voertuig weggesleept zou worden, kon geen beroep doen op een ambtelijk bevel (HR 6 juni 1990, NJ 1990, 837).
Het bevel kan worden gegeven in een structurele of incidentele zeggenschapsrelatie die door het publiekrecht wordt beheerst, of wordt gekenmerkt door de uitoefening van publieke taken (De Hullu, 2012).
De wijze waarop de dader uitvoering heeft gegeven aan het ambtelijk bevel moet voldoen aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Wanneer met een minder ingrijpende of geoorloofde gedraging aan het bevel kan worden voldaan, dan zal voor die gedraging gekozen moeten worden.
Rechtsgevolg bij ambtelijk bevel
Een bevoegd gegeven ambtelijk bevel is een rechtvaardigingsgrond. Een strafbaar feit dat is begaan na een bevoegd gegeven ambtelijk bevel is naar zijn aard niet wederrechtelijk. De ratio van de rechtvaardiging ligt in het gezag van de overheid.
Een onbevoegd gegeven ambtelijk bevel heft de strafbaarheid van de ter uitvoering daarvan verrichte gedraging niet op, maar de aan de bevelgever ondergeschikte dader is op grond van artikel 43 lid 2 Sr. wel verontschuldigbaar als hij het bevel te goeder trouw als bevoegd gegeven beschouwde en de nakoming ervan binnen de kring van zijn ongeschiktheid was gelegen. Het onbevoegd gegeven ambtelijk bevel is een schulduitsluitingsgrond. De ratio van de schulduitsluitingsgrond is dat de bevolene, zonder nader onderzoek te doen, moet kunnen uitgaan van de rechtmatigheid van het gegeven bevel.
