Schadevergoeding kan alleen worden toegekend wanneer het gaat om rechtstreekse schade.

Criterium rechtstreekse schade

Overtreding van een strafrechtelijke bepaling is steeds onrechtmatig, maar dat betekent niet vanzelf dat de geschonden norm strekt tot bescherming van schade, zoals de benadeelde partij die heeft geleden (art. 261 lid 2 sub b Sv.) Het criterium voor de beoordeling of er sprake is van rechtstreekse schade is dat de benadeelde partij wordt getroffen in een belang dat door de geschonden strafbepaling wordt beschermd. Dit wordt ook wel het relativiteitsvereiste genoemd.

Evenwel lijkt de Hoge Raad dit strenge criterium los te laten in HR 5 juli 2016, ECLI:NL:HR:2016:1522:
"De opvatting dat aan het vereiste dat een betrokken benadeelde “rechtstreeks schade heeft geleden door een strafbaar feit” a.b.i. art. 51f.1 Sv uitsluitend is voldaan in die gevallen waarin deze benadeelde is getroffen in het belang dat door de overtreden strafbepaling rechtstreeks wordt beschermd, is in haar algemeenheid onjuist. Zij miskent dat de concrete omstandigheden van het geval bepalend zijn voor de beantwoording van de vraag of voldoende verband bestaat tussen het bewezenverklaarde handelen van verdachte en de door de benadeelde geleden schade om te kunnen aannemen dat de benadeelde door dit handelen rechtstreeks schade heeft geleden (vgl. ECLI:NL:HR:2014:959)."

> Meer informatie rechtstreekse schade art 51f Sv.

Mengschade

Het kan zijn dat de benadeelde partij ook door een andere omstandigheid al (psychische) schade heeft geleden. Er is dan sprake van mengschade, ottewel een alternatieve causaliteit. In Rb Den Haag, 31 januari 2015, ECLI:NL:RBDHA:2015:997 heeft de rechtbank de mogelijkheid

Benadeelde partij niet genoemd in tenlastelegging

Dat de benadeelde partij niet uitdrukkelijk wordt genoemd in de tenlastelegging staat toewijzing van de vordering niet in de weg (Rb Overijssel, 16 februari 2016, ECLI:NL:RBOVE:2016:487)

Voorbeelden GEEN rechtstreekse schade

Voorbeelden in de jurisprudentie van zaken waarbij de strafrechter geen rechtstreekse schade heeft aangenomen zijn:

• Kosten om in te schrijven bij woningstichting om te verhuizen uit de buurt van de verdachte (HR 21 september 1999, NJ 1999, 801)
• Schade aan meubels en waardedaling woning na hennepteelt (HR 7 juli 2015, ECLI:NL:HR:2015:1782)
• Schade aan meubilair bij een poging tot doodslag (HR 10 juni 1997, NJ 1998, 54)
• Kosten van rechtsbijstand (HR 21 september 1999, NJ 1999, 801 en HR 19 maart 2002, NJ 2002, 497), zie ook Rb Noord-Holland, 26 februari 2015, ECLI:NL:RBNHO:2015:1471 mbt kosten art. 12 Sv. procedure)
• Geen schadevergoeding bij veroordeling verlaten plaats ongeval na vrijspraak art. 5 WVW  (HR 1 september 2015, ECLI:NL:HR:2015:2452)
• Geen schadevergoeding verzekeraar bij heling goed (Rb Limburg, 14 april 2015, ECLI:NL:RBLIM:2015:11360)
• Kosten politieonderzoek bij valse aangifte behoort tot de politietaak, dus geen rechtstreekse schade (Rb Midden-Nederland, 14 oktober 2013, ECLI:NL:RBMNE:2013:8026)

Voorbeelden WEL rechtstreekse schade

Voor de volledigheid ook een overzicht van bijzondere gevallen waarbij WEL rechtstreekse schade is aangenomen:

• Schade na aannemen steekpenningen bij veroordeling deelname criminele organisatie (HR 5 juli 2017, ECLI:NL:HR:2016:1522)
• Kosten verzamelen en overdragen beeldmateriaal en omzetderving na overval (Rechtbank Amsterdam, 16 februari 2016, ECLI:RBAMS:2016:749)
• Schade van bank na bewezenverklaring gewoontewitwassen (HR 24 november 2015, ECLI:NL:HR:2015:3354)
• Schade derde voertuig bij aanrijding (Rb Midden-Nederland, 12 september 2016, ECLI:NL:RBMNE:2016:4960)
• Bij wegmaken lijk, alleen kosten voor bijwonen zitting (Rb Noord-Holland, 4 november 2016, ECLI:NL:RBNHO:2016:9089)