Gelet op HR 22 februari 2002, ECLI:NL:HR:2002:AD5356, NJ 2002/240 (Taxibus) en later HR 9 oktober 2009, NJ 2009, 387 (Vilt) kan vergoeding van immateriële schade plaatsvinden als door het waarnemen van het tenlastegelegde of door de directe confrontatie met de ernstige gevolgen ervan, een hevige emotionele schok bij de benadeelde partij wordt teweeggebracht, waaruit geestelijk letsel voortvloeit, hetgeen zich met name zal kunnen voordoen indien iemand tot wie de aldus getroffene in een nauwe affectieve relatie staat, bij het tenlastegelegde is gedood of gewond. 

Psychiatrisch erkend ziektebeeld

oor vergoeding is dan wel vereist dat het bestaan van geestelijk letsel, waardoor iemand in zijn persoon is aangetast, in rechte kan worden vastgesteld, hetgeen in het algemeen slechts het geval zal zijn indien sprake is van een in de psychiatrie erkend ziektebeeld (vgl. HR 27 september 2016, ECLI:NL:HR:2016:2201).

zie voorts: HR 22 februari 2002, ECLI:NL:HR:2002:AD5356, NJ 2002/240, m.nt. J.B.M Vranken; HR 3 juli 2007, ECLI:NL:HR:2007:BA5624; HR 10 april 2007, ECLI:NL:HR:2007:AZ5670; HR 11 maart 2014, ECLI:NL:HR:2014:528

Voorwaarden shockschade

Om shockschade te kunnen vorderen moet er voldaan zijn aan de volgende voorwaarden:

• Overtreding verkeers- en/of veiligheidsnorm
• Hevige emotionele shock
• Nauwe affectieve relatie
• Shock veroorzaakt door waarnemen van een ongeval / misdrijf of de directe confrontatie daarmee
• Geestelijk letsel als gevolg van de shock (in de zin van een psychiatrisch erkend ziektebeeld, bijv. PTSS)

N.B. Shockschade bestaat veelal uit immateriële schadevergoeding (smartengeld), maar kan ook bestaan uit materiële schade (vlg. o.a. Rechtbank Gelderland, 12 oktober 2016, ECLI:NL:RBGEL:2016:5852)

Vaststelling shockschade

De vaststelling van shockschade "geschiedt met inachtneming van alle omstandigheden van het geval, waaronder de ernst van het aan de aansprakelijke te maken verwijt, de aard van het letsel, de ernst van het letsel (waaronder de duur en de intensiteit), de verwachting ten aanzien van het herstel en de leeftijd van het slachtoffer. Voorts dient de rechter bij de begroting, indien mogelijk, te letten op vergelijkbare gevallen. De vordering van shockschade in het strafgeding is in ieder geval niet per definitie onmogelijk. Het levert als uitgangspunt geen onevenredige belasting op HR 27 september 2016, ECLI:NL:HR:2016:2201)

Enkele uitspraken:

Benadeelde heeft vergeefs getracht slachtoffer nog te helpen
HR 4 oktober 2016, ECLI:NL:HR:2016:2241
Het oordeel van het Hof dat het waarnemen van het jegens zijn moeder uitgeoefende dodelijke geweld - waarbij [betrokkene 1] nog vergeefs heeft getracht zijn moeder te helpen - bij [betrokkene 1] heeft geleid tot geestelijk letsel in de vorm van een medisch vastgesteld, in de psychiatrie erkend ziektebeeld, te weten: een posttraumatisch stress syndroom, is, mede gelet op de onderbouwing die ter toelichting op de vordering van de benadeelde partij is verstrekt (hiervoor weergegeven onder 3.2.3), niet onbegrijpelijk en voldoende gemotiveerd.
N.B.cassatie ogv onvoldoende motivering hoogte schadevergoeding

Zoon getuige van moord op moeder
Gerechtshof Arnhem, 9 juli 2015, ECLI:NL:GHARL:2015:4962
Toekenning van € 25.000,00 voor shockschade

Ouders treffen gewonde zoon op straat aan
Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 18 februari 2015, ECLI:NL:GHSHE:2015:573
Toekenning € 3.000,00 voor shockschade

Vrouw en kinderen getuige van dodelijke schietpartij
Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 18 december 2014, ECLI:NL:GHSHE:2014:5370
Toekenning € 10.000,00 voor shockschade

Zoon is op plaats delict geweest
Gerechtshof Den Haag, 18 februari 2015, ECLI:NL:GHDHA:2015:282
Toekenning € 10.000,00 voor shockschade

Medepassagiers speedbootongeluk
Rechtbank Midden-Nederland, 29 maart 2016, ECLI:NL:RBMNE:2016:1609
Toekenning shockschade € 20.000,00

Afwijzingen shockschade

We zien in de jurisprudentie ook regelmatig afwijzingen voor shockschade.

Oma dient vordering in na mishandeling en overlijden stiefzoon
HR 7 juli 2015, ECLI:NL:HR:2015:1810

Vader heeft lichaam van neergestoken zoon gezien
Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 23 februari 2016, ECLI:NL:GHSHE:2016:637

Zien foto's in strafdossier
HR 29 mei 2015, ECLI:NL:HR:2015:2858

Incident op werkplaats (neersteken collega)
Rechtbank Oost-Brabant, 8 maart 2016, ECLI:NL:2016:1003

Nabestaanden vorderen shockschade na vermoorden kinderen door moeder
Rechtbank Gelderland, 24 maart 2016, ECLI:NL:RBGEL:2016:1715

TIP:
Indien de strafrechter de vordering terzake shockschade afwijst, kan de benadeelde partij nog zelf civiel hoger beroep instellen op grond van artikel 421 lid 4 Sv. Bij langslepende procedures moet dan wel een brief aan de verdachte worden gestuurd waarin aanspraak wordt gemaakt op schadevergoeding.