De zitting bij de kantonrechter verloopt niet altijd hetzelfde. Juist het karakter van de kantonrechterszitting en het feit dat het doorgaans om wat minder zware feiten gaat, maakt dat het soms was informeler verloopt. Toch zien we in de meeste gevallen dat het strafvorderlijk kader voor het verloop van zittingen in strafzaken wordt gevolgd:

1. Binnenkomst
   Bij aankomst op de rechtbank meldt u zich bij de bode. U geeft uw naam door en u noemt het tijdstip van de zitting. Neem voor de volledigheid altijd een kopie van de dagvaarding mee. De bode zal u vertellen in welke zittingszaal de zaak zal worden behandeld. U neemt vervolgens plaats in de wachtruimte nabij de zittingszaal. Wanneer u aan de beurt bent, zal de bode u de zittingszaal in begeleiden. De bode roept dan altijd de zaak uit door uw naam te roepen. Dit is in verband met het openbare karakter van de zitting zodat eventuele belangstellende ook in de zaal plaats kunnen nemen. Eenmaal in de zittingszaal neemt u plaats op de door de bode aangewezen tafel voor de kantonrechter.N.B. Meestal laat de bode u in de zittingszaal zelf wachten. U kunt daardoor ook alvast andere zittingen zien.
2. Opening onderzoek ter terechtzitting
   Vervolgens zal de kantonrechter het onderzoek ter terechtzitting openen en u vragen naar uw naam, geboortedatum en -plaats, en uw huidige adresgegevens. De kantonrechter doet dit om na te gaan of u inderdaad de persoon bent die op de dagvaarding staat vermeld, maar ook om te controleren of de adresgegevens nog juist zijn.Na de controle van de gegevens zal de kantonrechter u uitleggen dat u goed moet opletten en dat u als verdachte niet tot antwoorden verplicht bent. U hebt dus het recht om te zwijgen op vragen die mogelijk belastend voor u zijn.
3. Tenlastelegging
   Hierna zal de kantonrechter het woord geven aan de officier van justitie. De officier zal de tenlastelegging voordragen en daarbij dus aangeven waarvan u precies wordt verdacht. Het gaan om een beknopte weergave van de feiten op de tenlastelegging.
4. Onderzoek door de kantonrechter
   Vervolgens zal de rechter zich weer tot u wenden voor de bespreking van de feiten. De rechter zal aan u vragen wat er nu precies is gebeurd. Het kan zijn dat de rechter u vraagt om uw verhaal (beknopt) te doen maar het kan ook zijn dat de rechter specifieke vragen aan u gaat stellen. U moet weten dat de rechter vooraf het dossier heeft gelezen, dus hij is bekend met de inhoud van alle verklaringen. Soms neemt de kantonrechter tijdens de zitting de belangrijkste elementen uit de verklaringen met u door.De kantonrechter vraagt daarna of de officier van justitie dan wel de advocaat nog vragen heeft over de feiten. Mocht u vergeten zijn om iets belangrijks te vertellen, dan zal de advocaat u hierover wellicht nog vragen stellen om u enigszins te sturen.

Hierna zal de kantonrechter vragen stellen over uw persoonlijke omstandigheden, zoals:
– Wat doet u voor werk?
– Hoeveel inkomen heeft u per maand?
– Kunt u hiervan goed rondkomen?
– Heeft u met bepaalde dingen hulp nodig in het leven?
– etc.

De kantonrechter probeert hierdoor een beeld te krijgen van uw leven om zo maatwerk te kunnen leveren bij het opleggen van de straf. Zo kunt u bijvoorbeeld betaling in termijnen vragen, als u de geldboete niet ineens kunt betalen.

5. Vordering benadeelde partij
   Bij de kantonrechter is er geen benadeelde partij zodat dit onderdeel niet aan de orde zal komen.
6. Requisitoir
   Dan zal de kantonrechter het woord geven aan de officier van justitie. Dit noemen we het requisitoir. De officier van justitie zal zijn mening geven over welke feiten bewezen kunnen worden verklaard en welke niet, alsook wat de verschillende bewijzen zijn waarop de officier zijn standpunt baseert. Aan het eind van het requisitoir zal de officier van justitie de straf eisen.
7. Pleidooi
   Direct daarna krijgt de advocaat het woord. Dit noemen we het pleidooi van de advocaat. In zijn pleidooi reageert de advocaat op het requisitoir van de officier. Hij zal namens de verdachte verweer voeren tegen de verschillende beschuldigen en aangeven waarom u niet veroordeeld moet worden of wanneer u minder straf zou moeten krijgen.
8. Repliek en dupliek
   Hierna krijgt de officier van justitie weer het woord om te reageren op hetgeen de advocaat bij pleidooi naar voren heeft gebracht en daarna mag de advocaat hierop weer reageren. Dit noemen repliek (= de reactie van de officier van justitie) en dupliek (= de reactie van de advocaat). Dit is overigens geen verplicht onderdeel. Het kan zijn dat de officier van justitie geen reden ziet voor een nadere reactie.
9. Het laatste woord
   Aan het eind van de zitting krijgt u van de kantonrechter het laatste woord. U mag hierbij nog iets naar voren brengen wat nog niet aan de orde is gesteld of u kunt zelf ook nog reageren op hetgeen de officier van justitie heeft gezegd. U kunt het laatste woord ook gebruiken om nog eens uw excuses aan te bieden wanneer u het feit hebt bekend.
   Overigens is het laatste woord niet verplicht. U hoeft dus niet perse iets te zeggen.
10. Sluiting onderzoek ter terechtzitting en uitspraak
    Hierna zal de kantonrechter het onderzoek ter terechtzitting sluiten en direct uitspraak doen. De uitspraak wordt in bijna alle gevallen mondeling gedaan. De kantonrechter zal u erop wijzen dat u het recht heeft om binnen 14 dagen in hoger beroep te gaan maar u hebt ook het recht om afstand te doen van dit recht. In dat laatste geval wordt de uitspraak direct onherroepelijk wanneer ook de officier van justitie afstand doet van het recht om in hoger beroep te gaan.

Duur zitting kantonrechter
De gemiddelde duur van een zitting bij de kantonrechter bedraagt ongeveer 10 tot 15 minuten. Omdat de zaken erg krap worden gepland, lopen de zitting nogal uit en kan het zijn dat u lang moet wachten voordat uw zaak bij de kantonrechter wordt behandeld.

Aantekening uittreksel mondeling vonnis
Indien u de uitspraak later toch op schrift wilt hebben, kunt u bij de rechtbank een aantekening uittreksel mondeling vonnis opvragen.